21- Millenarians
· Chủ xướng: Nipos, một giám mục ở Ai Cập, người đã nhiệt thành bênh vực cho các giáo thuyết của giáo phái này đến gần như trở thành lạc giáo trong Giáo Hội, nếu không có chính sách khôn ngoan và hòa hợp của vị giám mục Alexandria là Dionysius.
· Chủ trương:
- Vào ngày cùng tháng tận, Chúa Kitô sẽ trở lại với tất cả vinh quang của Người để tập hợp thành phần công chính lại, hủy hoại các quyền lực đối nghịch, và thành lập một vương quốc vinh hiển trên trái đất để hoan hưởng các phúc lộc thiêng liêng cũng như vật chất;
- Người sẽ làm vua trong vương quốc này, và tất cả thành phần công chính, kể cả các thánh được sống lại, sẽ tham phần cai trị vương quốc này;
- Sau 1000 năm, các thánh sẽ về Thiên Đàng với Chúa Kitô, còn thành phần gian ác, thành phần cũng được hồi sinh, sẽ bị muôn đời luận phạt.
THẾ KỶ IV
22- Donatists
· Chủ xướng: Donatus Cả, một vị giám mục Carthage năm 315, nhân vật đóng vai chủ chốt trong lạc giáo này.
· Chủ trương:
- Giáo Hội đích thực chỉ có thành phần được rỗi;
- Phép rửa tội không thành nếu không được một người lạc giáo này ban phát.
23- Audaeans
· Chủ xướng: Audaeus, người bản xứ Mesopotamia, bị loại trừ sang Scythia năm 338 và chết khoảng năm 370 ở miền quê của người Goths. Ông gây ra việc thù ghét hàng giáo sĩ khi phê phán về những thứ sang trọng và tính mê nết xấu của các vị.
· Chủ trương:
- Thiên Chúa có hình thể con người;
- Các quan niệm sai lầm về việc ban phép xá giải.
24- Arians
· Chủ xướng: Arius, một linh mục ở Alexandria, cũng là một thần học gia và là một tay tranh luận. Được thụ phong phó tế bởi giám mục Alexandria song sau đó lại bị ngài ra vạ tuyệt thông vì ông tham gia lạc giáo Meletian. Nhờ thống hối, ông được tái hiệp thông và rồi được lãnh chức linh mục. Một thời gian sau lại bị tuyệt thông lần nữa, vì những quan điểm sai lạc của mình. Công Đồng Chung Nicêa I đã lên án lạc thuyết của ông. Arius bị loại trừ sang Illyria, nhưng sau thành công trong việc trở về để thay thế cho Thánh Athanasius, đối thủ chính của ông, làm giám mục Alexandria, song bất thành. Cuối cùng ông đã chết trong lầm lạc của mình.
· Chủ trương:
- Chối bỏ thần tính của Đức Kitô;
- Thiên Chúa Ngôi Con không hằng có đời đời;
- Chúa Kitô được tham dự vào thần tính như phần thưởng cho công cuộc cứu chuộc của Người.
25- Macedonians
· Chủ xướng: Macedonius, nhân vật lẻn vào Giáo Hội Contantinôpôli nhờ lạc giáo Arians (342), và đã được Contantius phong làm giám mục thay Phaolô là vị giám mục Công Giáo bị loại trừ lần thứ hai. Macedonius đã ra tay bắt bớ các người Công Giáo và Novatians dữ dội nhất. Về sau ông bị thất sủng và Contantius đã phong Eudoxius thay thế ông vào khoảng năm 360.
· Chủ trương:
- Chối bỏ thần tính của Chúa Thánh Thần.
26- Massalians
· Chủ xướng: Adelphus, một người xứ Mesopotamia.
· Chủ trương:
- Các bí tích không có lợi gì cả;
- Chỉ có một sức thiêng là lời cầu nguyện, một yếu tố giúp con người khu trừ ma qủi mà phép rửa chưa trừ, một yếu tố làm cho họ được Thánh Linh cư ngụ và được hiệp nhất với Thiên Chúa, nhờ trở nên hoàn thiện đến độ làm chủ được các đam mê.
- Không giữ luật chay tịnh;
- Đi lang thang đây đó, thường ngủ ngoài đường phố vào mùa hè;
- Không làm nghề nghiệp gì cả.
27- Aerians
· Chủ xướng: Aerius, một linh mục được thụ phong bởi Eustathius, giám mục Sebaste (355) và lãnh trách nhiệm trông coi bệnh viện ở thành đó. Chẳng bao lâu linh mục này theo giám mục Eustathius, vị giám mục thiên về bè rối Ariô, bắt đầu giảng dạy giáo huấn riêng của mình, có lúc được nhiều người theo.
· Chủ trương:
- Không có tính chất linh thánh giữa giám mục và linh mục với giáo dân;
- Giữ ngày lễ Phục Sinh là một việc mê tín của dân Do Thái;
- Việc ra luật ăn chay hay kiêng thịt là sai;
- Cầu nguyện cho kẻ chết là một việc làm vô ích.
28- Apollinarists
· Chủ xướng: Apollinaris, giám mục ở Laodicea, nhân vật đã được các vị thánh như Athanasiô, Basiliô và Giêrônimô coi trọng về văn hóa cổ điển của ông, về kiến thức thánh kinh của ông, về việc ông bênh vực Kitô giáo và về việc ông trung thành với đức tin của Công Đồng Chung Nicêa. Thế nhưng, về sau ông đã sai lạc, không chịu qui phục việc Công Đồng Chung Contantinôpôli năm 381 lên án lạc thuyết của ông và ông đã chết trong lầm lạc vào khoảng năm 392.
· Chủ trương:
- Đức Kitô có một xác thể và một linh hồn theo tình cảm, chứ không có một tâm trí theo luận lý, Ngôi Lời Thần Linh chiếm chỗ của tâm trí theo luận lý này;
- Có ba mức độ khác nhau nơi Ba Ngôi Thiên Chúa;
- Trong việc Nhập Thể, Bản Thể Thần Linh của Ngôi Lời được biến thành nhục thể.
29- Priscillianists
· Chủ xướng: Mark, một người Ai Cập ở Memphis, có người môn đệ tên là Priscillian là một nhân vật thuộc thế gia, giầu sang, gan lì, hoạt động, lợi khẩu, học thức, lúc nào cũng sẵn sàng tranh luận và bàn cãi, được thụ phong linh mục và được các người theo bè rối bầu làm giám mục ở Avila. Vào khoảng năm 383, ông Priscillian bị lên án tử. Các sai lầm của ông bị Thánh Đamascô lên án trong Công Đồng Saragossa.
· Chủ trương:
- Các thiên thần và linh hồn của con người ta được tách rời từ bản thể Thiên Chúa;
- Đức Kitô chỉ có dạng thức con người và cái chết của Người chỉ là hình thức;
- Cấm ăn thịt;
- Chối bỏ đoạn Cựu Ước kể về việc tạo dựng;
- Chối bỏ Ba Ngôi Thiên Chúa.
30- Elvidians
· Chủ xướng: Elvidius, môn đệ của Auxentius thuộc lạc giáo Ariô, quê mùa hầu như thất học, bắt đầu tuyên truyền sai lạc khoảng năm 382.
· Chủ trương:
- Chối bỏ Đức Maria đồng trinh.
