Thánh nhân là ai? Một cái nhìn sơ lược về sự thánh thiện

Trần Mỹ Duyệt

(Biệt chú: xin xem phần nhận định phụ họa về bài viết này của thoidiemmaria ở bài sau đó:

"Thánh Thiện là của Chúa, thuộc về Chúa, và Nên Thánh là tiến trình con người được Thánh Hóa 'trong tinh thần và chân lý')

Nếu để ý theo dõi sinh hoạt Giáo Hội vào những thập niên qua, chúng ta sẽ thấy rằng càng ngày Giáo Hội càng tôn phong nhiều Hiển Thánh và Chân Phước. Đức cố Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã đưa vào sổ bộ các thánh 117 Hiển Thánh và 1 Chân Phước Việt Nam. Đây là con số đông đảo các thánh so với các Giáo Hội trong vùng Đông Nam Á như Nam Hàn, Nhật Bản, Trung Hoa, Đài Loan, Phi Luật Tân, Thái Lan, Cao Mên hay Lào.

Nhìn chung toàn thể Giáo Hội Hoàn Vũ, Đức Bênêđíctô XVI, theo chân vị tiền nhiệm cũng đã đưa lên bàn thờ nhiều Hiển Thánh và Chân Phước. Chúa Nhật ngày 15 tháng 10 năm 2006, tại quảng trường Thánh Phêrô, 4 vị Chân Phước đã được Đức Bênêđíctô XVI tôn phong Hiển Thánh. Các vị gồm:

- Thánh Rafael Guizar Valencia ((1878-1938). Sinh quán Mễ Tây Cơ. Là Giám Mục Giáo Phận Veracruz. Vị Thánh Giám Mục đầu tiên của Châu Mỹ La Tinh.

- Thánh Filippo Smaldone (1848-1923). Sinh quán tại Ý. Sáng lập Dòng Nữ Tử Salasien Thánh Tâm Chúa.

- Thánh Rosa Venerini (1656-1728). Sinh quán tại Ý. Sáng lập Dòng Các Sư Huynh Venerini.

- Thánh Teodora Guérin (1798-1856). Sinh quán tại Anne-Thérésa, Pháp. Sáng lập Dòng Các Nữ Tử Chúa Quan Phòng tại Woods College, Hoa Kỳ.

Ngoài ra, ngày 17 tháng 10 năm 2006, Giáo Hội vừa công bố 4 vị tân Chân Phước, đó là:

- Chân Phước Paul Jose Nardini (1821-1862), linh mục giáo phận, người Ý. Sáng lập Dòng Các Chị Em Phanxicô Của Thánh Gia. Ngài đã được Phong Chân Phước vào Chúa Nhật Truyền Giáo, 22 tháng 10 năm 2006, tại nhà thờ Chính Tòa Speyer, Đức.

- Chân Phước Margarita Maria López de Maturana (18884-1934), người Tây Ban Nha. Sáng lập Tu Hội Các Chị Em Truyền Giáo Của Lòng Thương Xót. Ngài cũng đã được phong Chân Phước vào Chúa Nhật Truyền Giáo, ngày 22 tháng 10 năm 2006, tại nhà thờ Chính Tòa Bibao, Tây Ban Nha.

- Chân Phước Mariano de la Mata Aparicio (1905-1983), người Tây Ban Nha, thuộc Dòng Truyền Giáo Thánh Augustinô. Người được mệnh danh là “sứ giả bác ái” giữa những người nghèo khó ở Ba Tây. Ngài sẽ được phong Chân Phước vào ngày 5 tháng 11 năm 2006, tại nhà thờ Chính Tòa Sao Paulo, Ba Tây.

- Chân Phước Eufrasia Eluvathingai Thánh Tâm Chúa (1877-1952), đan sỹ người Ấn Độ thuộc Dòng Camêlô. Ngài sẽ được phong Chân Phước vào ngày 3 tháng 12 năm 2006, tại Ollur, thuộc Tổng Giáo Phận Trichur, Ấn Độ.

Theo Bộ Nghi Lễ Phượng Tự, thì “Giáo Hội đã ghi vào danh sách các thánh và những vị sẽ được tôn phong như một tấm gương cho tất cả các tín hữu về những người nam và nữ đã để lại tất cả để theo chân Chúa Kitô là Thiên Chúa, và là Thầy của họ, để trao cho những kẻ bé mọn, nghèo đói sức sống viên mãn và sự khôn ngoan tuyệt đối”.

Chúng ta đang sống trong một thời đại có nhiều Hiển Thánh và Chân Phước, trong đó có những vị mà chúng ta đã có lần gặp gỡ, bắt tay, truyện trò, hoặc được nhìn thấy, nghe thấy các ngài trên truyền hình hoặc truyền thanh. Nhưng như Thánh Augustinô, chúng ta cần hỏi mình: “Ông kia, bà nọ nên thánh được, tại sao tôi lại không?”.

THÁNH NHÂN LÀ AI?

Là Phêrô, Gioan, Phaolô, Augustinô, Gioan Vianey, Gioan Boscô, Đaminh Saviô,  Maria Gorétti, Anê Lê Thị Thành, Têrêsa Hài Đồng Giêsu, Têrêsa Calcutta...

Trên đây chỉ là một số thánh nhân có những giá trị và trường hợp đặc biệt. Theo đó, qua những vị này, chúng ta có thể tìm được những nét rất người, và rất trung thực để có thể bắt chước. Dĩ nhiên, có những thánh nhân cao cả mà cuộc sống anh hùng của các ngài là những tấm giương để chúng ta kính phục, thí dụ, Tôma A’quinas, Tiến Sỹ Hội Thánh. Ignatiô sáng lập Dòng Tên. Bênêđíctô sáng lập Dòng Bênêđíctô, và nhiều, nhiều vị thánh lẫy lừng khác nữa trong Giáo Hội.

Căn cứ vào một số vị thánh như vừa kể trên, câu hỏi được đặt ra là: “Thánh nhân là những ai?”, và: “Thánh nhân là người như thế nào?”.

Quan niệm chung vẫn cho rằng thánh là những con người siêu phàm. Từ ngữ thánh dính liền với ăn chay, đền tội, phạt xác, hãm dẹp ngũ quan, hãm dẹp tình dục. Thánh là phải đi lễ mỗi ngày dù mưa hay gió, nóng hay lạnh. Thánh là những con người lúc nào cũng chu chu, chắm chắm, mắt nhìn xuống đất, không cười, không khóc, không nhìn đàn bà nếu là đàn ông, và không nhìn đàn ông nếu là đàn bà. Thánh không bao giờ biết giận, biết nóng nảy, biết mệt mỏi và lúc nào cũng vậy không ai biết họ nghĩ gì, phản ứng ra sao.

Đó là những khái niệm về thánh mà khi còn nhỏ người viết đã được chỉ dậy, và điều này đã phát sinh những trăn trở không ít. Nhiều khi không hiểu một ông thánh hay bà thánh làm sao mà lại có thể sống như vậy được. Và càng nghĩ đến câu nói của Thánh Augustinô: “Ông kia, bà nọ nên thánh được, tại sao tôi lại không?”, thì lại càng cảm thấy khó hiểu đôi khi đem đến mặc cảm.

Nhưng rồi nhờ đọc Thánh Kinh, và có dịp tìm kiếm kỹ lại lịch sử và đời sống của các thánh mà tôi đã hoàn toàn thay đổi quan niệm và cái nhìn về những vị thánh. Nhất là khi suy ngắm cuộc đời Chúa Giêsu – Thánh trên hết các thánh – cuộc đời Đức Mẹ, cuộc đời Thánh Giuse, tôi mới hiểu rằng mọi người đều được kêu gọi làm thánh, và đều có bổn phận phải nên thánh. Và nhất là nên thánh là việc làm mà ai cũng có thể làm được.

ĐI TÌM HÌNH ẢNH MỘT VỊ THÁNH

Thánh Gioan Boscô đã diễn tả hình ảnh một vị thánh không gì hơn là một con người như chúng ta. Một con người trưởng thành với chủ ý sống và thực hành những đòi hỏi tâm linh. Ngài nói: “Muốn làm thánh phải làm người trước đã”.

Như vậy, thánh nhân không gì hơn là chính mỗi người chúng ta, là những người mà chúng ta gặp gỡ thường ngày. Hơn thế nữa, là những người vui vẻ, yêu đời, hòa đồng, dễ cảm, dễ mến. Những người biết khóc, biết cười, biết buồn và biết vui. Là những người như chúng ta và chúng ta có thể bắt chước được. Vẫn theo Thánh Gioan Boscô: “Một ông thánh hay buồn là một ông thánh đáng buồn!”.

Mặt ủ mày chau. Chu chu chắm chắm. Ăn chay trường. Lúc nào cũng nhìn xuống đất. Sợ không dám cười, không dám nói. E ấp, rụt rè... Những cái vẻ bề ngoài thánh thiện ấy, theo Thánh Gioan Boscô chưa chắc là thánh thiện. Ngược lại, những cử chỉ và cách sống ấy có khi cần phải xét lại. Bởi vì nó không phản ảnh trung thực được con người và nếp sống thường ngày của con người. Vậy thánh thật là những ai?

Truớc hết, chúng ta hãy nhìn vào Thánh Gia: Chúa Giêsu, Mẹ Maria và Thánh Giuse. Trước con mắt người đời trẻ Giêsu cũng chỉ là một em bé tầm thường, và còn hơn tầm thường là em bé thất học. Thất học vì gia cảnh nghèo nên bố mẹ không giử đến trường được. Tiếp đến là Giuse, gia trưởng là một bác phó mộc ít nói và kín đáo. Khả năng tay nghề của ngài chỉ mua được cho gia đình một con lừa. Và sau cùng là Đức Maria, một người vợ, người mẹ cũng âm thầm, hiền hòa, và không có gì khác người.

Rồi đến Phêrô, một Tông Đồ nhiệt thành của Chúa Giêsu nhưng lại là người nóng nẩy, bộc trực, hấp tấp, phản ứng hầu như theo tự nhiên. Hơn thế nữa, còn mang tội chối Thầy mình. Một người mà đã có lần Chúa Giêsu gọi là “Satan”.

Gioan, người môn đệ được Chúa Giêsu yêu thương cũng chỉ làm được một việc coi là anh hùng là đứng dưới chân thập giá Chúa trong buổi chiều Tử Nạn.

Phaolô trước khi trở thành Tông Đồ của Chúa đã từng bắt bớ và quyết tâm tận diệt Giáo Hội của Ngài.

Augustinô với một quá khứ bê tha, trác táng, kiêu căng và tự phụ.

Gioan Vianey, một linh mục nhà quê đọc không thông, viết không thạo tiếng mẹ đẻ.

Gioan Boscô, mồ côi cha, sống với người mẹ nghèo. Sau khi chịu chức linh mục chỉ quanh quẩn bên những đứa trẻ bụi đời, hè phố.

Đaminh Saviô, một học sinh của Gioan Boscô qua đời mới 12 tuổi.

Maria Gorétti, qua đời năm 14 tuổi. Một thiếu nữ nhà quê nhưng sẵn sàng bị đâm chết để bảo toàn đức trong sạch.

Têrêsa Hài Đồng Giêsu vào đan viện năm 15 tuổi, qua đời năm 24 tuổi. Trầm lặng và không làm một việc gì nổi nang.

Anê Lê Thị Thành, người mẹ Việt Nam sống với chồng và 6 con trước khi được phúc tử đạo.

Nhất là Têrêsa Calcutta, vị nữ tu nghèo mà khắp thế giới ai cũng biết.

Nhìn vào cuộc đời của các vị thánh ở trên, nhất là nhìn vào gương Chúa Giêsu, Mẹ Maria và Thánh Giuse, Kitô hữu chúng ta ai có thể nói rằng mình không làm thánh được?! Còn ai nghèo khó, đơn sơ, và âm thầm như gương của nếp sống Thánh Gia. Ai nóng nẩy, bộc trực. Ai ngang tàng, liều lĩnh, trác táng và bê tha. Ai dốt nát và thất học. Ai nhỏ bé và tầm thường. Ai mang gánh nặng gia đình. Hãy học và nhìn vào gương của các thánh nhân vừa được lược kể ở trên.

Họ đã sống, đã mang những tâm trạng gần gũi và sát với cuộc sống của mỗi người chúng ta. Vì nếu các vị cũng mang trong người những bất toàn, khuyết điểm, và yếu đuối mà còn nên thánh được, thì chúng ta cũng cần phải cố gắng để thực hành sự thánh thiện trong những yếu đuối và bất toàn của mình. Trong ngày lễ kính Các Thánh Nam Nữ trên trời, Giáo Hội đã cho đọc bài đọc về Sách Khải Huyền, trong đó có câu: “Họ là những người từ đau khổ lớn lao mà đến, họ đã gặt áo và tẩy áo trắng trong máu Con Chiên” (Khải Huyền 7:14). 

Từ những đau khổ mà đến là gì nếu không là những chấp nhận và cố gắng trong cuộc sống. Và giặt áo trắng trong máu Con Chiên là gì nếu không nhờ sự thánh hóa và lòng yêu mến Thiên Chúa thúc dục và ban ơn trong những cố gắng mỏng dòn trong chính sự yếu đuối và mỏng dòn của con người chúng ta. Chúa Giêsu đã nói với Chân Phước Bêninha rằng trên con đường thánh đức, Thiên Chúa đã làm 99.9%, và phần còn lại nhỏ bé kia là sự cộng tác của linh hồn. Thánh Augustinô nhận xét về điều này khi ngài viết: “Khi dựng nên ta Thiên Chúa không cần ý kiến ta. Nhưng để cứu rỗi ta, ngài cần sự cộng tác của ta”. Và sự cộng tác ấy là 0.01%.      

SỰ THÁNH THIỆN NƠI BẢN THÂN TA

Qua những hình ảnh thánh thiện như vừa trưng dẫn, thì sự thánh thiện và đời sống thánh thiện là của mỗi Kitô hữu. Đó là sống nên, sống đúng và sống hạnh phúc với cuộc sống và ơn gọi của chính mình. Ta là ai? giáo hoàng, hồng y, giám mục, linh mục, nam nữ tu sĩ, tín hữu giáo dân. Ta là ai? Bác sĩ, luật sư, tiến sĩ, giáo sư, khoa học gia, thương gia, khất thực, vô gia cư, người làm chồng, người làm vợ, người làm cha, người làm mẹ, người làm con, người làm ông, bà, chú, thím.... Tất cả đều đòi buộc phải sống nên, sống đúng và sống đẹp cuộc sống của mình. Đơn giản chỉ có thế. Và thánh thiện cũng chỉ có thế. Sống khác đi, sống sai mục đích và ơn gọi của mình là đã làm méo mó và lệch lạc hình ảnh của sự thánh thiện.

Tuy nhiên, để thực tế hóa cuộc sống ấy, và làm nên giá trị cuộc sống ấy, Kitô hữu chúng ta phải vượt qua những đòi hỏi và tiêu chuẩn tối thiểu. Có nghĩa là không thể sống sao cũng được, và không thể muốn làm gì cũng được. Sự thánh thiện cũng phải có những đòi hỏi và tiêu chuẩn của nó.

Nhìn vào nền luân lý Á Đông, ta có thể coi sự thánh thiện được lồng trong quan niệm của Nho Học. Đó là: Nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Đó là: Công, dung, ngôn, hạnh. Một người sống được như vậy và với thiện chí đi tìm chân, thiện, mỹ, thì là sống thánh và là thánh chứ còn gì?!

Và đối với cái nhìn thực tế của con người thời đại, ứng dụng vào quan niệm của Thánh Gioan Boscô, thì một người trưởng thành về mặt tâm linh và đạo đức cộng thêm với niềm tin tôn giáo của mình, là một người thánh, và cuộc sống ấy là cuộc sống thánh.

Thánh kinh ghi nhận, trẻ Giêsu khi lên 12 tuổi bằng nhận xét như sau: “Phần Giêsu tăng trưởng trong sự khôn ngoan, nhân đức, và đẹp lòng Thiên Chúa và người đời” (Lc 2:52). Có nghĩa là Giêsu đã lớn lên trong nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Đã sống với đời sống công, dung, ngôn, hạnh. Và theo Gioan Boscô là một sự trưởng thành toàn vẹn về thể lý, tâm lý, và đạo đức. Tuy nhiên, theo tầm nhìn của một Thiên Chúa, thì đây không chỉ là những hành động mang tính tự nhiên, mà là sự thánh thiện của một Ngôi Lời Nhập Thể. Những cái chúng ta nhìn thấy ở bên ngoài chỉ áp dụng nơi con người nhân tính của Ngài mà thôi.

KẾT LUẬN

Tóm lại, thánh thiện là bổn phận của mọi Kitô hữu, và nên trọn lành là ơn gọi của người Kitô hữu. Chúng ta buộc phải nên trọn lành, nên thánh thiên, vì chúng ta được dựng nên theo hình ảnh của Thiên Chúa, được kêu gọi làm con cái Ngài. Chúa Kitô đã cứu chuộc chúng ta và lôi kéo chúng ta đến với Ngài. Do đó, thánh thiện là một đòi hỏi của đời sống Kitô hữu: “Hãy nên trọn lành như Cha các ngươi trên trời là Đấng trọn lành” (Mt 5:48).

Tuy nhiên, để hoàn tất sự thánh thiện, Thiên Chúa đã không đòi hỏi gì quá sức tự nhiên của mỗi người. Ngài càng không đòi hỏi những gì mà Ngài đã không ban tặng cho mỗi người. Và do đó, phần đáp trả chính là đời sống chứng nhân của mỗi Kitô hữu được thể hiện qua nếp sống thường ngày.

Thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu đã nói: “Làm mọi việc bé nhỏ với tình yêu lớn lao”. Còn gì tầm thường hơn việc thay tã, pha sữa cho con. Còn gì nhỏ bé hơn việc dọn cho chồng con một bữa ăn. Còn gì tầm thường hơn việc đi làm để nuôi sống gia đình. Và còn gì tầm thường hơn việc chấp nhận một hy sinh trái ý trong cuộc sống... Hoặc theo Thánh Gioan Boscô đó là thánh hóa đời sống thường nhật bằng một tâm tình và cái nhìn trưởng thành. Bằng cái nhìn cứu độ. Và đó là đời sống thánh thiện và cũng là sự thánh thiện mà Thiên Chúa muốn nơi mỗi người chúng ta: “Ông kia bà nọ nên thánh được, tại sao tôi lại không?”.

(xin xem phần nhận định phụ họa của thoidiemmaria trong bài dưới đây)

Đúng thế, nếu Thiên Chúa là Đấng Thánh, là nguồn mạch Thánh Thiện, đã Nhập Thể và Vượt Qua nơi một bản tính đã bị sa đọa của con người, thì một khi con người được Ngài là nguồn mạch Thánh Thiện đích thân Thánh Hóa bằng Phép Rửa, tức "được tái sinh bởi trên cao" (Jn 3:3), "bởi nước (là Lời Nhập Thể) và Thần Linh" (Jn 3:5), họ còn phải Nên Thánh "trong tinh thần và chân lý" nữa, tức Nên Thánh trong Chúa Giêsu Kitô, trong tinh thần "hiền lành và khiêm nhượng trong lòng" như Người, một tinh thần "hoán cải và trở nên như trẻ nhỏ" của Người, một tinh thần làm họ đạt tới chân lý là chính Chúa Kitô (x Jn 14:6), là "tầm vóc toàn vẹn của Chúa Kitô là Đầu" (Eph 4:15).

Và nếu Chúa Giêsu Kitô là Con Người hoàn hảo nhất, thánh thiện nhất, bởi mầu nhiệm Ngôi Hiệp, thì khi phàm nhân chúng ta nên giống Người là chúng ta trở thành một con người tuyệt vời nhất, lý tưởng nhất, là chúng ta thực sự làm người đúng như ý định của Thiên Chúa Hóa Công khi chúng ta được Ngài dựng nên theo hình ảnh thần linh của Ngài và tương tự như Ngài (x Gen 1:26). Như thế, nếu các thánh nhân là những con người lý tưởng nhất, đáng bắt chước nhất, thì không phải hay sao, nhờ được Thánh Hóa mà con người mới thành người, hơn là cần phải làm người đã rồi mới có thể làm thánh? Chính vì con người yếu hèn, cả đời dù có hết sức cố gắng đi nữa, cũng vẫn là một tội nhân không hơn không kém, họ mới cần được Thánh Hóa, để họ chẳng những Làm Thánh còn nhờ Làm Thánh mà Nên Người nữa. Đó là ý nghĩa và mục đích nơi dự án cùng công cuộc Cứu Chuộc của Thiên Chúa, của Mầu Nhiệm Nhập Thể và Vượt Qua Kitô Giáo, mầu nhiệm biến đổi từ phàm tục thành linh thánh, từ bất toàn thành thiện toàn, từ chết thành sống, từ hữu hạn thành vô hạn.

Nếu cả đến việc Nên Thánh, sau khi đã được Thánh Hóa, mà con người cũng không thể tự mình làm được, cho dù đã được chỉ dạy cho biết linh đạo Nên Thánh duy nhất là "hoán cải và trở nên như trẻ nhỏ", là "hiền lành và khiêm nhượng trong lòng", thì còn một cách duy nhất để con người có thể được cứu độ, được Thánh Hóa một cách short cut - đốt giai đoạn, đó là tin tưởng vào Lòng Thương Xót Chúa, như người trộm bị đóng đanh bên hữu Đấng Tử Giá trên đồi Canvê mà thôi: "Lạy Chúa Giêsu, con tin nơi Chúa"! Thế nhưng, cả đến việc tin tưởng vào Lòng Thương Xót Chúa, được thể hiện qua tác động hòa giải xưng tội, cũng không phải là chuyện dễ đối với con người ngày nay, một con người đang sống vào thời điểm mất ý thức tội lỗi! Đó là lý do cho thấy không phải dễ dàng gì trong việc “ông kia, bà nọ nên thánh được, tại sao tôi lại không?”

Vậy thì Thiên Chúa sẽ cứu vớt con người ngày nay như thế nào đây? Chẳng lẽ Ơn Cứu Chuộc của Ngài bị vô hiệu hóa với con người ngày nay hay sao? Và chẳng lẽ con người càng văn minh càng vô thần nên không thể Nên Thánh được hay sao? Câu giải đáp đầu tiên cần phải tìm hiểu ở đây đó là Tại sao thế giới càng văn minh con người càng bạo loạn?

(xin xem cuốn Sống Thánh Chứng Nhân tức Fatima: Đạo Binh Dàn Trận của người viết trong mục Cậy Nhờ Thánh Mẫu, phần Nhận Biết Mẹ)