Ánh Sáng đã Chiếu Soi

‘Mọi Người’ Các Đạo Giáo 

 

o với Triết lý Hy Lạp bên Tây Phương (xuất hiện cùng thời với Tam Giáo trước Chúa Kitô Giáng Sinh), một khoa học tìm tòi hoàn toàn thiên về lý trí và thuần siêu hình, thì Tam Giáo Phật-Nho-Lão đúng là đạo lý, là khát vọng tìm kiếm siêu độ (siêu thoát và cứu độ)”. (trang 97)

 

Đúng thế, dù triết lý và đạo lý đồng qui với nhau ở việc cùng truy nguyên Thực Tại Siêu Việt Tối Hậu, một thực tại được triết lý gọi là Nguyên Lý Đệ Nhất và được đạo lý gọi là Đấng Tối Cao, cả hai vẫn khác nhau về đường lối truy nguyên này, ở chỗ, trong khi triết lý dùng lý trí hướng ngoại thì đạo lý theo cõi lòng hướng nội để truy nguyên. Đây là một trong những ý nghĩa và là ý nghĩa trước nhất của thành ngữ “đạo tại tâm”. (Theo ý nghĩa tiên quyết và căn bản “đạo tại tâm” này thì Khổng Giáo và Lão Giáo cũng có thể được liệt kê vào số các Đạo).

Thật vậy, tất cả mọi Đạo Lý chân thực phát xuất bởi các Đạo Giáo từ trước đến nay đều là “đạo tại tâm”, tức đều là tất cả những gì tỏ ra lòng con người hằng khao khát Chân-Thiện-Mỹ, hằng mong muốn được cứu độ và siêu thoát. Nếu niềm “khao khát” và lòng “mong muốn” này nơi con người thực sự cho thấy tính chất “đạo tại tâm”, thì “đạo tại tâm” không phải chỉ là việc giữ đạo theo hình thức bề ngoài để chu toàn những gì Đạo Giáo dạy tuân giữ, mà chính là lòng đạo của con người, tức là mầm mống thần linh nơi lòng người được nẩy mầm và phát triển qua đời sống đạo của con người, cho đến khi con người thành đạo, đắc đạo hay đạt đạo.

 

Chẳng hạn, đối với Khổng Giáo, để thành đạo làm người, đường lối sống đạo của Nho gia là “khử nhân dục, tồn Thiên lý” (trang 68), “công phu này Nho gia gọi là Chính tâm” (trang 77); đối với Lão Giáo, để đắc đạo “là căn cốt muôn loài” (trang 90), đường lối sống đạo của Lão đồ là “tâm tử thần hoạt” (trang 68), cho đến khi “đắc đạo là Hợp Thiên... Đắc Đạo là Đắc Thiên” (trang 91); đối với Phật Giáo, để đạt đạo là Chân Như hay Chân Tâm (trang 60,ø 61, 66), đường lối sống đạo của Phật tử chính là giác ngộ (trang  67) cho khỏi vọng tâm vọng ngã (trang 66) của mình. Đạo Cao Đài ở Việt Nam chúng ta cũng chủ trương:

 

“Đạo tại tâm hề, Phật tại tâm,

Vọng cầu bôn ngoại, thị hôn trầm,

Nhân nhân tự hữu Như Lai tánh,

Tánh đắc Như Lai, pháp diệu thâm.”

 

(Thánh Giáo sưu tập, Cao Đài, 1970-1971)

Đạo tại tâm hề, Phật tại tâm,

Lầm tìm ngoại cảnh, ấy mê lầm,

Người người vốn sẵn Như Lai tánh,

Đạt tánh Như Lai, đạo mới thâm.

 

(Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ tạm dịch)

 

Vì là “đạo tại tâm” (theo chiều hướng vừa được bàn giải trên đây), người ta mới thấy được ý nghĩa sâu xa của sự kiện “giao ước” làm nên Do Thái Giáo, một yếu tố độc nhất vô nhị, ngoại trừ Kitô Giáo, không hề có ở nơi một đạo giáo nào khác, kể cả hai tôn giáo độc thần thuộc thời AD chủ trương mạc khải và tiên tri như Do Thái Giáo và Kitô Giáo (xem trang 54) là Hồi Giáo Islam và Thọ Giáo Sikhism.

 

Nếu “giao ước” là việc nói lên hai tấm lòng hứa hẹn với nhau về một điều gì đó, thì quả thực lòng Thiên Chúa hoàn toàn vì yêu thương một cách nhưng không đã tuyển chọn trong loài người cho mình một “dân riêng” (Jn 1:11) là dân Do Thái. Giao ước của Thiên Chúa với dân Do Thái được bắt đầu bằng việc Ngài kêu gọi tổ phụ của họ là Abraham (xem Gn 12:1-3), cũng như đã thiết lập giao ước với các vị tổ phụ của họ là Abraham (xem Gn 22:15-18), Isaac (xem Gn 26:1-5) và Giacóp (xem Gn 28:10-15, 46:1-4). Hơn thế nữa, Giao Ước Thần Linh này còn được kéo dài suốt giòng lịch sử dân tộc Do Thái, cho đến khi nó được trọn vẹn hoàn thành nơi giòng dõi của các vị (xem Acts 13:32-33) trong Tân Ước, một giao ước được ký kết bằng máu Con Thiên Chúa (xem Lk. 22:20).

 

Phần dân Do Thái, thành phần đã chấp nhận Giao Ước Thần Linh nơi cha ông của mình, cũng phải tỏ ra xứng đáng với giao ước ấy nữa, bằng cách, như Moisen, nhà giải phóng dân tộc Do Thái cũng là nhà ban hành lề luật cho dân, đã nhận thức và kêu gọi:

 

·        “Hỡi Yến-Duyên, hãy nghe đây, Chúa là Thiên Chúa của chúng ta, là Chúa duy nhất! Bởi thế, ngươi phải kính mến Chúa là Thiên Chúa của chúng ta hết lòng, hết linh hồn và hết sức ngươi” (Deut 6:4-5).

 

Tuy nhiên, cả tâm lý lẫn thực tế đều cho thấy, dù cố gắng “hết lòng, hết linh hồn và hết sức mình” đi nữa, con người tự mình cũng không thể nào yêu mến Thiên Chúa như Ngài đáng và như được Ngài yêu. Bởi thế, bởi chính vì tình yêu tự nhiên nơi con người không thể đáp lại Tình Yêu Thần Linh mà, như Sách Thánh của họ ghi lại, lịch sử của họ đã trở thành một màn bi hùng kịch, liên lỉ diễn tiến với những việc họ bất trung song vẫn nỗ lực trở về cùng Thiên Chúa của mình, đến nỗi, cuối cùng, trong cảnh lưu đầy cùng cực của họ ở Babylon, qua miệng tiên tri Êzêkiên, Thiên Chúa đã phải hứa ban cho họ một trái tim mới, trái tim có thể yêu mến Đấng đã tuyển chọn họ cũng là Đấng đã tự động thiết lập giao ước với họ:

 

·        “Ta sẽ ban cho họ một con tim mới và đặt nơi họ một thần trí mới; Ta sẽ cất đi khỏi họ trái tim bằng đá và thay vào đấy một trái tim bằng thịt, để họ có thể sống theo các huấn thị của Ta và tuân giữ cùng thi hành các chỉ thị của Ta; nhờ đó, họ sẽ là dân của Ta và Ta sẽ là Thiên Chúa của họ” (Ez 11:19-20)  

Chúa Kitô đến đã mạc khải cho riêng dân Do Thái (tiêu biểu qua Nicôđêmô), cũng như cho chung con người (tiêu biểu qua người phụ nữ ngoại lai Samaritanô), biết “con tim mới” và “thần trí mới” đây là gì.

 

Trước hết, về phần Nicôđêmô, một con người Do Thái chính cống, có chân trong Hội Đồng Do Thái và làm thày dạy dân chúng, nhưng vẫn phải đi tìm chân lý nơi vị “sư phụ” (Jn 3:2) “vào ban đêm” (Jn 3:1), Đấng đã tỏ cho ông thấy rằng:

 

·        “Tôi bảo thật cho ông biết, không ai có thể vào được vương quốc của Thiên Chúa nếu không được sinh bởi nước và Thần Linh” (Jn 3:5)

 

Việc “tái sinh bởi nước và Thần Linh” đây đã được Chúa Kitô, sau khi sống lại từ trong cõi chết, làm sáng tỏ khi Người truyền dạy rằng con người cần phải tin tưởng vào tin mừng mới được cứu độ, tức là mới được sống bởi Thần Linh (xem Rm 8:4,13).

 

·        “Các con hãy đi khắp thế gian loan truyền tin mừng cho mọi tạo vật. Ai tin vào tin mừng và lãnh nhận phép rửa thì được cứu độ” (Mk. 16:15-16)

 

Sau nữa, về phần người đàn bà ở Samaritanô, dù ngoại lai tội lỗi chị cũng đã tỏ ra khao khát thứ “nước hằng sống” (Jn 4:10),  như Chúa Giêsu gợi lên cho chị biết và là thứ nước Người sẽ ban cho những ai đến với Người, thứ nước mà chị dù chưa hoàn toàn ý thức được giá trị của nó song cũng xin Người: “Hãy cho tôi nước này để tôi không còn khát và khỏi cứ phải đến đây kín nước nữa” (Jn 4:15):

 

·        “Ai uống nước Tôi ban sẽ không bao giờ còn khát; không, nước Tôi ban sẽ trở nên một mạch nước trong họ vọt lên phát sinh sự sống đời đời” (Jn 4:14)

 

Phúc Âm Thánh Gioan đã dẫn giải tác động con người “uống” đây là tác động con người “tin tưởng” nơi Người, và “nước” đây là “Thần Linh”:

 

·        “Vào ngày cuối cùng và cũng là ngày trọng đại nhất trong cuộc lễ, Chúa Giêsu đứng lên mà kêu lớn rằng: ‘Ai khát thì hãy đến với Tôi; ai tin tưởng vào Tôi thì hãy uống. Sách Thánh nói: ‘Những con sông chảy nước sự sống từ họ tuôn ra’. (Ở đây Người có ý nói đến Thần Linh mà những ai tin tưởng vào Người được nhận lãnh…)” (Jn 7:37-39)

 

Như thế, “đạo tại tâm” nơi Kitô Giáo đây chính là Đức Tin, một “đức tin vâng phục” (Rm 1:5, xem cả 16:26), một cuộc sống theo Thần Linh, để có thể trở thành “những kẻ tôn thờ đích thực thì tôn thờ Cha trong Thần Linh và chân lý” (Jn 4:23).

 

Thật vậy, nếu không có đức tin sống theo Thần Linh, con người dù ngoan đạo, sùng đạo, có lòng đạo đến đâu đi nữa cũng vẫn có thể bị lầm lạc, vẫn có thể tôn thờ ngẫu tượng mà không biết, nghĩa là con người “không sống đức tin không thể nào làm hài lòng Thiên Chúa” (Heb 11:6).

Điển hình nhất là trường hợp của vị Tông Đồ Trưởng Phêrô, một con người rất nhiệt thành và tâm thành, trong việc ngài thật lòng yêu mến Thày mình, khi tỏ ra thân tình can ngăn việc Thày sẽ bị khổ nạn như lời Thày tuyên báo, đã bị chính Người thẳng mặt nguyền rủa:

 

·        “Hỡi tên Satan, hãy xéo đi cho khuất mắt Ta! Ngươi chỉ làm cho Ta vấp phạm thôi. Ngươi chẳng biết phán đoán theo tiêu chuẩn của Thiên Chúa gì cả mà chỉ theo kiểu cách của loài người thôi” (Mt 16:23)

 

Cho dù có bị Thày mình quở trách thậm tệ như thế, nhưng ai dám bảo hành động của Tông Đồ Trưởng Phêrô ấy là một hành động bởi tư tâm hay vọng tâm mà ra. Nếu vị tông đồ này đã hoàn toàn tác hành theo lương tâm chứ không phải theo tư tâm của mình thì hành động của ngài phải là một hành động chính tâm (theo Khổng Giáo), và nếu ngài đã tác hành hoàn toàn vì kính mến Thày mình chứ không phải vì vọng tâm thì hành động của ngài cũng là một hành động chân tâm (theo Phật Giáo), nhất là nếu ngài dù bị Thày khiển trách nặng lời như vậy song cũng vẫn không tự ái bỏ Thày mà đi thì hành động của ngài phải là một hành động “thần hoạt tâm tử” (theo Lão Giáo).

 

Ấy thế mà, khi sự việc thực sự xẩy ra đúng như ngài được Thày tuyên báo cho biết về cuộc khổ nạn, tử giá và phúc sinh của Người, thì một con người chính tâm, chân tâm và tâm tử như Phêrô lại là người duy nhất trong nhóm phạm một lỗi lầm khủng khiếp nhất, đó là việc ngài đã phũ phàng và trắng trợn chối bỏ Thày mình trước mặt nhóm người tiểu tốt của giáo quyền Do Thái (xem Mt 26:69-75; Mk 15:66-71; Lk 22:54-60). Tuy nhiên, ngài đã nhận ra lỗi lầm của mình (xem Mt 26:76; Mk 15:72; Lk 22:61), hoàn toàn không nản chí hay hổ ngươi đến phải thắt cổ tử tự như Giuđa Ích-Ca (xem Mt 27:3-5), một người trong nhóm của ngài đã phản bội bán nộp Thày mình (xem Mt 26:14-16, 26:47-50). Trái lại, ngài đã làm lại cuộc đời, bằng việc tuyên xưng lòng yêu của mình ba lần (xem Jn 21:15-18) đối với Vị Sư Phụ chí tôn chí ái đã bị ngài chối bỏ ba lần, để rồi, cuối cùng, lịch sử cho thấy, cuộc đời ngài quả thật đã xẩy ra đúng như lời Thày tiên báo:

 

·        “Thày bảo thật cho con biết: khi còn trẻ, con tự mình thắt lưng lấy và muốn đi đâu thì tùy ý; nhưng khi già đời rồi, con sẽ phải giang tay mình ra cho người khác trói lại và dẫn con đi trái ngược với ý của con” (Jn 21:18; xem Acts 4:1-3, 5:17-18).

 

Trường hợp điển hình của vị trưởng tông đồ Phêrô trên đây cho thấy, con người tự bản chất dù tốt lành, “nhân chi sơ tính bản thiện” (trang 82), cũng vẫn cần phải có chính tâm, chân tâm và tâm tử, nhờ đó có thể hoàn toàn giác ngộ để nhận ra chân lý và làm chứng cho chân lý.

 

Chân lý mà vị tông đồ Phêrô này nhận ra và làm chứng đây không phải là những gì do ngài tưởng nghĩ (nên đã bị Thày quở trách nặng lời), mà chính là những gì bị ngài chối bỏ (nên ngài đã ăn năn thống hối, tức đã trở về với chân lý).

Chân Lý ấy không còn là một Thực Tại Thần Linh Tối Thượng bắt con người phải tốn công tìm kiếm với những suy luận trừu tượng và bằng những quan niệm xác tín khác nhau nữa, trái lại, Chân Lý này “đã trở nên hữu hình cho chúng ta” (1Jn 1:2), trở nên một con người lịch sử mang danh Giêsu, Đấng mà tông đồ Phêrô đã nhận biết và tuyên xưng rằng: “Thày là Đức Kitô, Con Thiên Chúa hằng sống” (Mt 16:16), Đấng cũng đã tự xưng với nhóm tông đồ của mình rằng: “Thày là đường, là sự thật và là sự sống” (Jn 14:6).

 

Chúa Kitô “là sự thật”, chẳng những ở chính bản thân Người, mà còn ở tất cả những gì Người nói và làm nữa. Bởi thế, Người đã khẳng định với quan tổng trấn Philatô rằng:

 

·        “Lý do Tôi được sinh ra, lý do Tôi đến thế gian là để làm chứng cho chân lý. Ai tìm kiếm chân lý thì sẽ nghe thấy tiếng của Tôi” (Jn 18:37).

 

Vì chính mình “là chân lý”, do đó, “chân lý” Chúa Kitô “đến để làm chứng” hay minh chứng đây không là gì khác ngoài bản thân Người, nghĩa là Chúa Kitô đến để tỏ mình ra cho “dân riêng Người” (Jn1:11) cũng như cho chung con người biết Người là ai (xem Jn 8:24, 27) và từ đâu đến (xem Jn 8:14, 21), nhờ đó, họ có thể chấp nhận Phúc Âm của Người mà được cứu rỗi (xem Mk 16:16), được sống đời đời (xem Jn 3:16), “được Người ban cho họ quyền làm con Thiên Chúa” (Jn 1:12).